Дзяржаўная ўстанова адукацыі
“Беладубраўская сярэдняя школа Касцюковіцкага раёна
МЕТАДЫЧНАЯ РАСПРАЦОЎКА
ЎРОКА БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ Ў 6 КЛАСЕ
«АБАГУЛЬНЯЮЧЫ ЎРОК ПА ТЭМЕ “НАЗОЎНІК”»
Буянава Таццяна Валянцінаўна,
настаўнік беларускай мовы і літаратуры
першай кваліфікацыйнай катэгорыі
агр. Белая Дуброва, 2021
Тлумачальная запіска
Прапанаваны ўрок беларускай мовы праводзіцца ў 6 класе і з’яўляецца падагульненнем і сістэматызацыяй вывучанага па тэме “Назоўнік”.
Урок распрацаваны з улікам узроставых асаблівасцей шасцікласнікаў. На занятку прымяняюцца розныя віды дзейнасці, гульні, загадкі, раздатачны матэрыял (карткі, бліц-тэсты), забаўляльныя хвілінкі адпачынку, фізкультхвілінка; забяспечваецца нагляднасць праз выкарыстанне экспанатаў этнаграфічнага кутка “Спадчына” (ручнік, абрус), партрэта Івана Шамякіна; прасочваюцца міжпрадметныя сувязі (беларуская літаратура, мастацтва, гісторыя Беларусі, руская мова).
Пасля паўтарэння асобных пытанняў тэмы навучэнцам прапануецца невялікая праверачная работа па варыянтах у выглядзе бліц-тэстаў: вучням неабходна адказаць на пытанне, выбраўшы ў кожным радзе адказаў (1 – 5) толькі адзін правільны (а, б, в). На выкананне тэстаў адводзіцца 2 хвіліны.
Прапанаваны ўрок садзейнічае выхаванню пачуцця патрыятызму ў навучэнцаў.
Урок беларускай мовы ў 6 класе
Тэма: Абагульняючы ўрок па тэме “Назоўнік”
Мэта:
- стварыць умовы для фарміравання ў навучэнцаў вучэбнай матывацыі;
- падагульніць і сістэматызаваць веды вучняў па асобных пытаннях тэмы;
- удасканальваць уменні навучэнцаў адрозніваць разнастайныя лексіка-семантычныя групы назоўнікаў, даваць ім поўную марфалагічную характарыстыку, правільна вылучаць назоўнікі сярод іншых часцін мовы;
- кантроль ведаў, уменняў і навыкаў вучняў па тэме “Назоўнік”;
- развіваць і выхоўваць культуру мовы і маўлення вучняў, пачуццё патрыятызму.
Тып урока: урок паўтарэння і абагульнення
Абсталяванне: Беларуская мова: вучэбны дапаможнік для 6 класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай і рускай мовамі навучання. – Мінск, 2020; карткі, бліц-тэсты, прадметнае асяроддзе кабінета беларускай мовы і літаратуры (экспанаты этнаграфічнага кутка “Спадчына”, партрэт Івана Шамякіна)
Ход урока
- Арганізацыйна-матывацыйны этап:
1.) Настаўнік: Празвінеў ужо званок,
Ён паклікаў на ўрок.
Добры дзень,
Я вас вітаю
і да працы запрашаю!
2.) Гульня “Я – асоба”
Калі навучэнцы згодны са сцверджаннем – падымаюцца з-за парт, калі не – сядзяць.
1. Я – добры чалавек.
2. Я – разумны вучань.
3. Я – сапраўдны сябар.
4. Сёння на ўроку я буду дапамагаць настаўніцы і аднакласнікам.
3.) Вызначэнне тэмы і мэты ўрока:
- Сёння ў нас апошні ўрок па тэме “Назоўнік”. А значыць, абагульняючы ўрок. Як вы думаеце, чым мы будзем займацца на ўроку? (Вучні самі спрабуюць вызначыць мэту ўрока, зыходзячы з тэмы).
Запіс даты і тэмы ўрока ў сшытак.
II. Аперацыйна-пазнавальны этап:
1.) Гульня “Сняжынка” (франтальнае апытванне навучэнцаў па пройдзеных тэмах): вучні выцягваюць з навагодняга мяшэчка сняжынкі з пытаннямі па тэме “Назоўнік” і адказваюць на іх (пытанні прыкладаюцца).
2.) Гульня “Чацвёртае лішняе” (вучням раздаюцца карткі з заданнем):
1. Краіна, падручнік, вучаніца, вясёлы.
2. Ягня, бусел, зайчаня, цяля, кацяня.
3. Медаль, гусь, радасць (ж. р. у беларускай і рускай мовах), боль.
4. Калоссе, аспірын, цукар, маліны (карткі прыкладаюцца).
Фізкультхвілінка:
а) Вецер дрэва пагайдаў,
Лісце ў неба падкідаў.
Дзьмуў на хмары ды аблокі,
Па траве пусціўся ў скокі!
Ён віхурай закруціўся
Ды спыніўся, бо стаміўся!
б) гімнастыка для вачэй.
3.) - А зараз я прапаную вам работу па картцы (прыкладаюцца)
Работа па картцы
Белы ручнік мой, белы абрус,
Сам я няцёмны душою.
Хто ў белым свеце я?
Я – беларус, -
Будзьце знаёмы са мною.
(урывак з верша “Беларус” В. Жуковіча)
- Знайдзіце, калі ласка, у гэтым урыўку ўсе назоўнікі і назавіце іх.
- Рабяты, што такое ручнік (вузкі прадаўгаваты кавалак тканіны для выцірання твару, рук ці пасуды), абрус (кавалак тканіны спецыяльнага вырабу, якім засцілаюць стол; настольнік)?
- Ці ёсць гэтыя прадметы ў нашым этнаграфічным кутку? Пакажыце іх.
Тут жа настаўнікам праводзіцца слоўнікавая работа: слова правільна пішацца “ручнік”, а вымаўляць трэба “рушнік”.
- Адзначаныя назоўнікі агульныя ці ўласныя (агульныя). Чаму?
- Запішам названыя назоўнікі, вызначым іх род, лік і склон (вучні па адным выходзяць да дошкі, запісваюць назоўнік з урыўка верша, вызначаюць яго род, лік, склон).
- Назавіце адушаўлёныя назоўнікі (беларус) – гэты назоўнік абазначае назву асобы па нацыянальнай прыналежнасці (асабовы).
- Якія з пералічаных назоўнікаў канкрэтныя, а якія абстрактныя? (канкрэтныя: ручнік, абрус, беларус; абстрактныя: душа, свет).
III. Кантрольна-карэкцыйны этап:
1.) Гульня “Злаві назоўнік”
Настаўнік дыктуе ланцужок слоў. Задача вучняў – знайсці сярод іх назоўнікі і запісаць (адзін з вучняў працуе на адвароце дошкі):
Ластаўка, кніга, бегчы, ноч, прыгожы, ручнік, хутка, дзесяць, працаваць, здольны, далёка, вавёрка, сёмы, школа, Іван Шамякін, вучыцца, абрус, Беларусь.
- Скажыце, калі ласка, хто такі Іван Шамякін? (Іван Шамякін – народны пісьменнік Беларусі. Заўтра, 30 студзеня, споўніцца 100 год з дня яго нараджэння). Запішыце сказ: Іван Шамякін – народны пісьменнік Беларусі. Растлумачце, калі ласка, пастаноўку працяжніка ў сказе.
2.) Хвілінка адпачынку: Адгадайце загадкі
- Хмара дробны дожджык сее,
Сонца ярка свеціць,
У сем колераў квітнее
Што? – скажыце, дзеці (Вясёлка).
- Ён у лузе, ён на полі,
Зранку лётае на волі,
Звонка песні распявае,
Імі дзетак ён вітае (Жаўрук).
- Давайце дадзім марфалагічную характарыстыку назоўнікам “вясёлка” і “жаўрук” (пісьмовы марфалагічны разбор назоўнікаў). Настаўнік нагадвае, што парадак марфалагічнага разбору назоўніка размешчаны на форзацы 1 вучэбнага дапаможніка.
3.) Праверачная работа
Вучні выконваюць бліц-тэсты па тэме “Назоўнік” па варыянтах (бліц-тэсты прыкладаюцца).
4.) Дамашняе заданне:
Падрыхтаваць вуснае паведамленне на тэму “Назоўнік як часціна мовы”.
IV. Рэфлексіўны этап:
- Паўтаральна-абагульняльная гутарка па тэме ўрока (абавязкова звяртаецца ўвага, ці дасягнулі пастаўленай на ўрок мэты?).
- Сказ-абагульненне, слова-абагульненне па тэме ўрока.
- Выстаўленне і каменціраванне адзнак вучням за працу на ўроку.
- Добрыя пажаданні настаўніка вучням у далейшым вывучэнні марфалогіі:
Дарагія навучэнцы!
Я жадаю вам поспехаў і плённай працы
ў далейшым вывучэнні такога цікавага
і вельмі патрэбнага раздзела мовазнаўства,
як марфалогія. Наступная часціна мовы – прыметнік.
Пытанні на сняжынках па тэме “Назоўнік”
(па адным пытанні на кожную сняжынку)
- Што такое назоўнік?
- Назоўнік – гэта самастойная ці службовая часціна мовы? Чаму?
- Па чым змяняецца назоўнік?
- Якім членам сказа можа быць назоўнік?
- Калі паміж дзейнікам і выказнікам ставіцца працяжнік?
- Чым уласныя назоўнікі адрозніваюцца ад агульных?
- Якія назоўнікі адносяцца да неадушаўлёных, а якія – да адушаўлёных?
- Якія назоўнікі называюцца канкрэтнымі, а якія – абстрактнымі?
- Зборныя назоўнікі – гэта …, рэчыўныя назоўнікі – гэта …
Гульня “Чацвёртае лішняе”
1. Краіна, падручнік, вучаніца, вясёлы.
2. Ягня, бусел, зайчаня, цяля, кацяня.
3. Медаль, гусь, радасць, боль.
4. Калоссе, аспірын, цукар, маліны
Гульня “Чацвёртае лішняе”
1. Краіна, падручнік, вучаніца, вясёлы.
2. Ягня, бусел, зайчаня, цяля, кацяня.
3. Медаль, гусь, радасць, боль.
4. Калоссе, аспірын, цукар, маліны
Гульня “Чацвёртае лішняе”
1. Краіна, падручнік, вучаніца, вясёлы.
2. Ягня, бусел, зайчаня, цяля, кацяня.
3. Медаль, гусь, радасць, боль.
4. Калоссе, аспірын, цукар, маліны
Гульня “Чацвёртае лішняе”
1. Краіна, падручнік, вучаніца, вясёлы.
2. Ягня, бусел, зайчаня, цяля, кацяня.
3. Медаль, гусь, радасць, боль.
4. Калоссе, аспірын, цукар, маліны
Работа па картцы
Белы ручнік мой, белы абрус,
Сам я няцёмны душою.
Хто ў белым свеце я?
Я – беларус, -
Будзьце знаёмы са мною.
(урывак з верша “Беларус” В. Жуковіча)
Работа па картцы
Белы ручнік мой, белы абрус,
Сам я няцёмны душою.
Хто ў белым свеце я?
Я – беларус, -
Будзьце знаёмы са мною.
(урывак з верша “Беларус” В. Жуковіча)
Работа па картцы
Белы ручнік мой, белы абрус,
Сам я няцёмны душою.
Хто ў белым свеце я?
Я – беларус, -
Будзьце знаёмы са мною.
(урывак з верша “Беларус” В. Жуковіча)
Работа па картцы
Белы ручнік мой, белы абрус,
Сам я няцёмны душою.
Хто ў белым свеце я?
Я – беларус, -
Будзьце знаёмы са мною.
(урывак з верша “Беларус” В. Жуковіча)
Бліц-тэст “Адзначце зборныя назоўнікі”
1. а) вучні б) лістота в) птушкі
2. а) золата б) каласы в) птаства
3. а) звяр’ё б) лісты в) дрэвы
4. а) крылы б) шоўк в) хвойнік
5. а) праменне б) жыта в) хмары
Бліц-тэст “Адзначце зборныя назоўнікі”
1. а) вучні б) лістота в) птушкі
2. а) золата б) каласы в) птаства
3. а) звяр’ё б) лісты в) дрэвы
4. а) крылы б) шоўк в) хвойнік
5. а) праменне б) жыта в) хмары
Бліц-тэст “Адзначце зборныя назоўнікі”
1. а) вучні б) лістота в) птушкі
2. а) золата б) каласы в) птаства
3. а) звяр’ё б) лісты в) дрэвы
4. а) крылы б) шоўк в) хвойнік
5. а) праменне б) жыта в) хмары
Бліц-тэст “Адзначце зборныя назоўнікі”
1. а) вучні б) лістота в) птушкі
2. а) золата б) каласы в) птаства
3. а) звяр’ё б) лісты в) дрэвы
4. а) крылы б) шоўк в) хвойнік
5. а) праменне б) жыта в) хмары
Бліц-тэст “Адзначце рэчыўныя назоўнікі”
1. а) каменне б) мёд в) вучань
2. а) малако б) ельнік в) стол
3. а) бусел б) жалеза в) радасць
4. а) вуголле б) каханне в) аспірын
5. а) гром б) вугаль в) аловак
Бліц-тэст “Адзначце рэчыўныя назоўнікі”
1. а) каменне б) мёд в) вучань
2. а) малако б) ельнік в) стол
3. а) бусел б) жалеза в) радасць
4. а) вуголле б) каханне в) аспірын
5. а) гром б) вугаль в) аловак
Бліц-тэст “Адзначце рэчыўныя назоўнікі”
1. а) каменне б) мёд в) вучань
2. а) малако б) ельнік в) стол
3. а) бусел б) жалеза в) радасць
4. а) вуголле б) каханне в) аспірын
5. а) гром б) вугаль в) аловак
Бліц-тэст “Адзначце рэчыўныя назоўнікі”
1. а) каменне б) мёд в) вучань
2. а) малако б) ельнік в) стол
3. а) бусел б) жалеза в) радасць
4. а) вуголле б) каханне в) аспірын
5. а) гром б) вугаль в) аловак
раскрыть » / « свернуть